Wersje językowe
Żyto – właściwości, wartości odżywcze i zastosowanie
Kiedyś tępione, teraz bardzo cenione w przemyśle spożywczym i nie tylko – żyto. Zboże, które długo było uważane za pospolity chwast. Obecnie jako spore źródło witamin i minerałów stanowi prawie 11 mln ha światowego zasiewu wszystkich zbóż. W Polsce natomiast rocznie otrzymujemy 23% globalnych zbiorów tego zboża. Czy warto wprowadzać go do swojej diety?
Żyto – właściwości
Jedną z głównych zalet żyta jest wysoka zawartość błonnika. Wspomaga on perystaltykę jelit oraz funkcjonowania całego przewodu pokarmowego. Ponadto według najnowszych badań błonnik z żyta wpływa redukująco na poziom kwasów żółciowych w organizmie, przez co spada ryzyko powstania kamieni żółciowych. Chleb żytni w porównaniu z chlebem pszennym ma o wiele niższy indeks glikemiczny. To oznacza, że po spożyciu tego rodzaju pieczywa poziom cukru we krwi nie wzrasta tak gwałtownie jak po zjedzeniu tradycyjnego pieczywa pszennego. Dzięki temu jest dobrym zamiennikiem dla diabetyków.
Kolejną dobrą właściwością żyta jest zawartość fitoestrogenów – związków, które obniżają ryzyko raka piersi i raka prostaty. Chleb żytni może być zatem pomocny przy profilaktyce chorób nowotworowych. Kwas mlekowy, produkowany przez bakterie podczas tworzenia zakwasu, likwiduje związki mogące prowadzić do rozwoju nowotworu. Wypieki z mąki żytniej mogą też wpłynąć na obniżenie cholesterolu we krwi. Żyto jest również źródłem glutenu. Tak więc osoby, które chorują na celiakię lub alergię pokarmową, muszą mieć to na uwadze, jeśli chcą włączyć pieczywo żytnie do swojej diety.
Żyto – wartości odżywcze
Oprócz błonnika żyto zawiera również dużo witamin i mikroelementów. To sprawia, że jest bardzo dobrą konkurencją dla pszenicy. Na 100 g ziaren żyta przypada 420 mg potasu, 38 mg wapnia, 3,84 mg cynku i 4,34 mg manganu, podczas gdy w 100 g ziaren pszenicy znajdziemy odpowiednio 340 mg potasu, 37 mg wapnia, 3,49 mg cynku i 2,69 mg manganu. Oprócz tego ziarna żyta są cennym źródłem witamin z grupy B (w tym kwasu foliowego, niacyny i tiaminy), wspomagających funkcjonowanie układu nerwowego, oraz witaminy PP, która wspomaga działanie jelita grubego.
Żyto – zastosowanie
W dawnych czasach, oprócz tradycyjnego spożywczego wykorzystania, żyto było stosowane do robienia sienników czy strzech na dachach domów. Dobrze sprawdzało się również jako ściółka dla bydła. Do czego jeszcze można wykorzystać żyto? Obecnie, oprócz paszy dla zwierząt, zboże to dalej znajduje użycie w przemyśle spożywczym. Chleb żytni w porównaniu z pszennym wypada zdecydowanie korzystniej, ze względu na wyższą zawartość błonnika pokarmowego oraz składników mineralnych i witamin. Zboże to wykorzystywane jest również w przemyśle alkoholowym do produkcji popularnej Żytniówki. Ponadto ziarniaki żyta używane są do produkcji tzw. żyta ekspandowanego. Pod wpływem wysokiej temperatury i ciśnienia ziarna nabierają objętości, chrupkości i złocistego koloru. Żyto ekspandowane z powodzeniem wykorzystywane jest jako dodatek do muesli, ciast czy deserów.
Odmiany żyta
Żyto zwyczajne Serale cereale bardzo dobrze znosi słabe warunki uprawy. Wysoka kwasowość gleby oraz słabe nawodnienie nie są dla niego problemem. Jest też całkiem odporne na mróz. Zboże to, podobnie jak jęczmień, można spotkać w dwóch rodzajach: jarym oraz ozimym. Oba rodzaje różnią się porą roku wysiewu oraz okresem wegetacji. Pierwsze z nich wysiewa się najczęściej około marca/kwietnia i zbiór mamy jeszcze tego samego roku. Drugie natomiast wysiewamy jesienią, by plon zebrać w następnym roku. Ze względu na łatwość w modyfikacji żyta powstaje dużo odmian tzw. żyta hybrydowego. Nowopowstałe odmiany mają większą odporność na wysokie dawki nawozów lub dają większe plony. W Polsce w zależności od województwa zaleca się różne odmiany żyta.
Żyto – występowanie
W porównaniu do innych znanych nam zbóż żyto zaczęto uprawiać relatywnie późno, bo ok. 1000 r. p.n.e. Początkowo było uznawane za chwast, który wypierał uprawiane w Europie zboże. Żyto ma stosunkowo łatwe wymagania glebowe i pogodowe. Ze względu na rozbudowany system korzeniowy radzi sobie w różnych warunkach. Pochodzące z Azji zboże obecnie uprawiane jest głównie w Europie Środkowej i Wschodniej, a więc w krajach takich jak Rosja, Polska, Białoruś, Szwecja czy Niemcy. Ze względu na łatwe możliwości tworzenia hybryd na rynku mamy spory wybór odmian naturalnych i mieszanych. Z tego powodu mamy dużą różnorodność w uprawie względem danego regionu. Rolnicy dobierają te odmiany, które na ich glebach sprawdzają się najlepiej.
Czy żyto jest zdrowe?
Żyto jest prawdziwą bombą witaminową dostępną w każdej kromce prawdziwego żytniego chleba. Jednak pomimo tak wielu zalet warto mieć na uwadze ryzyko uczulania przez żyto. Zboże to należy bowiem do rodziny traw, w związku z czym obserwuje się uczulenie na pyłki żyta zarówno u dorosłych, jak i dzieci. Jeśli jednak nie mamy u siebie takich dolegliwości, a gluten nie jest nam straszny, z pewnością produkty z mąki żytniej warto włączyć do swojej diety.
Źródła:
[1] https://www.ekologia.pl/styl-zycia/zyto-opis-wlasciwosci-i-zastosowanie-zboze-zyto-ciekawostki/
[2] https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/alergeny/wziewne/61715,alergia-na-pylek-traw