Alergia na mleko - źródła wapnia w diecie bezmlecznej

Regularne spożywanie mleka, tym bardziej w okresie dzieciństwa, kojarzy nam się z budowaniem mocnych i zdrowych kości. Od kiedy w takim razie mleko i produkty mleczne można wprowadzać do jadłospisu dziecka? Co w sytuacji kiedy wystąpi alergia na mleko? Jak zadbać o odpowiedni poziom wapnia w diecie bezmlecznej?

Mleko w diecie niemowlaka

Międzynarodowe grupy ekspertów ds. żywienia zgodnie zalecają, aby niemowlęta przez pierwsze 6 miesięcy życia karmione były wyłącznie mlekiem matki. Jeśli z jakichkolwiek przyczyn jest to niemożliwe, konieczne jest stosowanie specjalnych produktów zastępujących mleko matki¹. Takim specjalnym produktem w żadnym wypadku nie może być mleko krowie, kozie czy napoje roślinne. Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy do 12 miesiąca życia nie należy mleka krowiego stosować w diecie jako głównego napoju. Mleko może stanowić jedynie dodatek do dań podczas rozszerzania diety. Po 12 miesiącu można stopniowo zwiększać jego udział w diecie.

Alergia na mleko

Należy jednak pamiętać o tym, że jedną z częstszych występujących wśród dzieci alergii, jest właśnie ta na mleko krowie. Częstość występowania alergii na białka mleka krowiego wśród dzieci szacowana jest na 1,9–4,9%. Jedynym skutecznym sposobem jej leczenia jest dieta eliminacyjna, wykluczająca mleko i produkty mleczne z diety².

W mleku krowim znajduje się wiele różnych białek. Wyróżnia się dwie podstawowe grupy frakcji białek mleka. Największą grupę stanowią kazeiny, a mniejszą białka serwatkowe³.

Dobra wiadomość jest taka, że u większości dzieci wraz z wiekiem rozwija się tolerancja na mleko krowie, choć u pewnego odsetka pacjentów objawy mogą się utrzymywać przez całe życie³.

Alergia na białka mleka a nietolerancja laktozy

Nietolerancja laktozy to zupełnie coś innego niż alergia na białka mleka.

Nietolerancja laktozy to niewłaściwa reakcja organizmu na produkty, które zawierają cukier mleczny – laktozę. Przyczyną tego jest brak lub niedobór laktazy, czyli enzymu, który odpowiada za rozkład laktozy w naszych organizmach⁴. W takiej sytuacji z diety wystarczy wykluczyć laktozę, co obecnie nie jest większym problemem, ponieważ na rynku mamy szeroki wybór produktów mlecznych "bez laktozy" oraz alternatywnych produktów roślinnych.

Wapń

Wapń to bardzo ważny składnik, który jest podstawowym budulcem kości i zębów. Pełni on również wiele innych funkcji w naszych organizmach (np. jest niezbędny do prawidłowej pracy serca, wpływa na aktywację niektórych hormonów i odgrywa rolę w funkcjonowaniu układu nerwowego)⁵.

Zapotrzebowanie na wapń w początkowym okresie rozszerzania diety wynosi⁵:

Niemowlę 7-11 mc - 260 mg/ dobę (AI)

Dziecko 1-3 lata - 700 mg/ dobę (RDA*)

*RDA- zalecane spożycie

Najlepszym źródłem dobrze przyswajalnego wapnia jest mleko i produkty mleczne. Dlatego zasadne jest pochylenie się właśnie nad tym składnikiem, jeśli stosujemy dietę bezmleczną.

Źródła wapnia w diecie bezmlecznej

Warto wiedzieć, że spora część Polaków, która niczego nie wyklucza z diety, spożywa zbyt małą ilość wapnia. Dlatego uważamy, że spełnienie zapotrzebowania na wapń (powyżej 1 roku życia) wcale nie jest łatwe podczas stosowania diety bezmlecznej. Polecamy skonsultowanie zbilansowania takiej diety ze specjalistą dietetykiem i/lub lekarzem.

Zawartość wapnia w różnych produktach

Nie wystarczy wiedzieć ile wapnia jest w 100 g jakiegoś produktu - lepiej przeliczać i sprawdzać, jakich i ile produktów realnie jest w stanie zjeść dziecko podczas różnych posiłków. Przykładowo biorąc pod uwagę, że dziecko ma między 1 a 3 lata i że dziennie spożycie wapnia powinno być w granicach 700 mg, możemy to zaplanować tak, jak na załączonej infografice.

 

 

Przykładowy rozkład w posiłkach:

Śniadanie: kaszka z amarantusem na mleku roślinnym wzbogaconym w wapń, posypana sezamem lub z dodatkiem tahini i pomarańczy

II śniadanie: koktajl z jarmużem, bananem z dodatkiem nasion chia i mleka roślinnego fortyfikowanego w wapń

Podwieczorek: 2 suszone morele, pieczone warzywa

Kolacja: Zupa krem z brokuła z dodatkiem innych warzyw

Przyswajalność wapnia z produktów

Biodostępność wapnia, czyli to ile wapnia z danego produktu w rezultacie uzyska nasz organizm waha się w zależności od produktów. Dlatego nie możemy patrzeć tylko na to jak dużo wapnia jest w danym produkcie, ale brać również pod uwagę jego dostępność. Jak zawsze podkreślimy tu, że to co najważniejsze to różnorodność.

Jeśli chodzi o biodostępność wapnia z różnych produktów roślinnych, to:

ok. 40-50% - np. kapusta włoska, jarmuż, brokuły, pak choi,

ok. 30% - np. tofu, napoje i roślinne jogurty wzbogacane w wapń

ok. 15-20%- np. sezam, migdały, fasola i inne strączki, pomarańcze⁶

Czy napój roślinny to zawsze dobra opcja?

Warto wiedzieć o tym, że np. napój sojowy ma skład podobny do mleka krowiego i nie jest zalecany jako alternatywa dla dzieci z alergią na białka mleka krowiego. Ponadto do 1. roku życia, jeśli stosujemy dodatek napojów roślinnych do przygotowywania niektórych potraw, nie ma potrzeby wybierać tych wzbogacanych w wapń, bo zapotrzebowanie na ten składnik w tym okresie nie jest jeszcze takie wysokie. Nadmiar wapnia w tym okresie życia może ograniczyć wchłanianie innego składnika, który w tym okresie jest bardzo ważny- żelaza. Dopiero po ukończeniu 1 roku życia, jeśli stosujemy napoje roślinne, lepiej wybierać te fortyfikowane (wzbogacane) w wapń⁷. Naszym zdaniem najbezpieczniejsze przy stosowaniu diety bezmlecznej będą m.in.: jaglane, owsiane, orkiszowe. Ewentualnie orzechowe, migdałowe, jeśli nie wystąpi alergia na te produkty.

Czym zastąpić mleko i produkty mleczne w kuchni?

Jeśli chodzi o zastępniki mleka i produktów mlecznych w kuchni, jak i całą masę pysznych przepisów z pomocą przychodzi Mama Alergika Gotuje. To właśnie z książki Kasi dowiedzieć się można, że w pieczywie, bułeczkach czy naleśnikach świetnie sprawdza się po prostu woda. Zachęca do odkrycia płatków drożdżowych nieaktywnych, którymi z powodzeniem można zastąpić ser żółty w sosach, makaronach i zupach. Ciasto zbliżone do sernika można przygotować na bazie tofu, tzw. tofurnik. Po więcej inspiracji zapraszamy do naszego bezpłatnego ebooka, do którego przepisy stworzyła właśnie MAG.

 

 

Podsumowanie

Dieta bezmleczna jak każda dieta eliminacyjna może być wyzwaniem. Jeśli okaże się, że dziecko potrzebuje takiej diety nie bójcie się poprosić o pomoc specjalisty i dobrze zapoznać się z najlepszymi sposobami na odpowiednie zbilansowanie diety dziecka.

 

 

Bibliografia

1. Szajewska, H., Socha, P., Horvath, A., Rybak, A., Zalewski, B. M., Nehring-Gugulska, M., Mojska, H., Czerwionka-Szaflarska, M., Gajewska, D., Helwich, E., Jackowska, T., Książyk, J., Lauterbach, R., Olczak-Kowalczyk, D. Weker, H. (2021). Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci.
2. Jędrzejczyk, M., Wąsowska-Królikowska, K., Funkowicz, M., & Toporowska-Kowalska, E. (2019). Analiza stanu odżywienia i sposobu żywienia dzieci z alergią na białka mleka krowiego pozostających na eliminacyjnej diecie bezmlecznej. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 15(4).
3. Wąsik, M., Nazimek, K., & Bryniarski, K. (2018). Reakcje alergiczne na mleko krowie: patomechanizm, strategie diagnostyczne i terapeutyczne, możliwości indukcji tolerancji pokarmowej. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 72.
4. https://ncez.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2021/03/nietolerancja-laktozy_v2.pdf, dostęp: 15.11.2021
5. Jarosz, M., Rychlik, E., Stoś, K., & Charzewska, J. (2020). Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie (pp. 68-437). Warsaw, Poland: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny.
6. https://vegetitian.com/2018/08/27/wapn-w-diecie-roslinnej/, dostęp: 15.11.2021
7. Komsta, M., Lech-Fitowska, M., Matyjak, D., Szpak, M. (2021). Rozszerzanie diety niemowląt. Wydawnictwo Wymagające