Zgodnie z zaleceniami, oprócz stałych posiłków uzupełniających karmienie mlekiem, w diecie maluchów z czasem mogą pojawiać się przekąski. Należy jednak pamiętać, że źle rozumiane nie tylko nie są potrzebne, ale mogą być szkodliwe.  

Jak powinna wyglądać dieta niemowlaka? 

Niemowlaki ze względu na szybki rozwój i nieduże wymiary ciała powinny jeść żywność o wysokiej gęstości odżywczej. Oznacza to, że wszystkie posiłki podawane małym dzieciom powinny w niewielkiej objętości nieść ze sobą dużo korzystnych dla zdrowia składników takich jak białko, węglowodany złożone, korzystne dla zdrowia tłuszcze, żelazo, wapń i inne składniki odżywcze. Dotyczy to również posiłków mniejszych, potocznie zwanych przekąskami. Warto kierować się zasadą, że przekąski dla dzieci to po prostu mniejsze posiłki. Należy podkreślić, że termin przekąska nie odnosi się do konkretnych produktów i nie powinien być ograniczony do słodkich produktów, typu ciasteczka, biszkopciki, chrupki kukurydziane, musy z tubki.

Przykłady przekąsek, które NIE są zalecane dla niemowląt: 

- wafle ryżowe, biszkopciki, ciasteczka – mają niską wartość odżywczą przy jednocześnie dużej objętości – „zabierają miejsce” w żołądku nie odżywiając, hamują apetyt, zmniejszając prawdopodobieństwo zjedzenia wartościowych posiłków we właściwej ilości,

- owocowe musy i słoiczki („deserki”), jogurty owocowe – zawierają zazwyczaj dużą ilość cukrów prostych, mogą sprzyjać rozwijaniu złych nawyków żywieniowych (upodobania do słodyczy), musy w tubkach utrwalają odruch ssania, zamiast stymulować naukę gryzienia i żucia,

- soki (zarówno domowe, świeżo wyciskane, jak i wszystkie inne) – nie powinny znajdować się w diecie dzieci do 1 r.ż., w drugim i trzecim roku życia dopuszcza się maksymalnie pół szklanki soku dziennie (ale nie jest to zalecane, najlepiej zrezygnować z soków na rzecz świeżych owoców).

Oczywiście, jeśli zdarzyło Ci się podać któryś z wymienionych wyżej produktów, to świat się nie zawalił ani nie jesteś złym rodzicem! Najważniejszą zasadą jest jednak nieprzyzwyczajanie dziecka do regularnego spożywania tego typu produktów, a także niepodawania ich w emocjach – kiedy dziecko jest złe, smutne, bardzo wesołe i pobudzone. Jeśli podajesz tego typu produkty dziecku, niech to będzie sporadyczne i świadome. 

Dlaczego tak łatwo sięgamy po „przekąski”? 

Czasem rodzice „ratują się” tego typu produktami, kiedy dziecko zaczyna sygnalizować głód, a my nie mamy jeszcze przygotowanego posiłku. Zawsze w takich chwilach warto jednak najpierw spróbować ocenić jak duży jest głód u dziecka oraz czy jest to faktycznie fizjologiczna potrzeba jedzenia czy tylko „ochota” na coś (np. bułkę lub drożdżówkę, którą dziecko właśnie zobaczyło w sklepie), nuda lub tzw. głód emocjonalny (próba regulacji silnych emocji poprzez spożycie smakowitej żywności).

Pamiętajmy, że podając przekąski zmniejszamy prawdopodobieństwo zjedzenia przez dziecko wartościowego posiłku, dlatego również rodzice tzw. „niejadków”, bardzo szczupłych dzieci powinni uważać na ciągłe proponowanie czegoś do jedzenia. Jeśli między posiłkami dziecko jest dopajane sokiem, dojada biszkopciki lub chrupki ryżowe, to poziom jego głodu w momencie podania głównego posiłku będzie niski lub dziecko całkowicie odmówi jedzenia (często nasilając lęki i przekonania rodziców, że jest „niejadkiem”).  

Warto również przypomnieć, że przekąski nie powinny zastępować karmienia piersią lub mlekiem modyfikowanym, które w drugim półroczu życia niemowlęcia wciąż zaspokaja 55-70% zapotrzebowania na składniki odżywcze (Nehring-Gugulska i wsp., 2017). Jak wiadomo do 6 miesiąca mleko jest wystarczające do pokrycia zapotrzebowania żywieniowego niemowlaka a po 6 miesiącu, mimo konieczności rozpoczęcia wprowadzania innych pokarmów, nadal stanowi bardzo ważne źródło łatwoprzyswajalnych składników odżywczych. Ważne, aby proponowane przez nas przekąski, które zajmą miejsce mleka, nie były od niego dużo mniej wartościowe. W pierwszych miesiącach rozszerzania diety lepiej by nie pojawiały się one przed posiłkiem mlecznym (najpierw nakarm piersią lub mlekiem modyfikowanym, potem ewentualnie podaj przekąskę).

Czym różni się posiłek od wartościowej przekąski?

Posiłki główne określić można jako pełnowartościowe, czyli zawierające warzywa lub owoce, źródło białka (mięso, rybę, strączki, jaja) oraz węglowodanów złożonych (np. kasza, makaron, ziemniaki, komosa, produkty z mąki pełnoziarnistej). Zdrowe przekąski nie muszą zawierać wszystkich tych komponentów, ale powinny być wartościowe. Mogą być mniejszą wersją posiłków głównych (np. małą porcją kaszy gryczanej z burakiem i twarogiem, połową kotleta z soczewicy lub plackiem z kaszy, banana i jajka) lub ich dopełnieniem albo „dokończeniem”, jeśli dziecko nie zjadło czegoś, co zaplanowaliśmy na posiłek główny (np. jeśli po posiłku zostały ziemniaki lub kotlet z fasoli czy surówka – możemy je podać później i zaliczyć jako przekąskę).  

Warto zauważyć, że przekąski różnią się od posiłków głównych przede wszystkim objętością/ ilością. Uczmy dzieci, że przekąski są nieduże, dzięki czemu wyrabiamy w nich nawyk na przyszłość, że nawet jeśli sięgamy po niespecjalnie zdrowy produkt (typu chipsy, lody czy czekolada) to jemy go w małej ilości. Przekąski o niskiej wartości odżywczej powinny pojawić się w diecie małych dzieci możliwie najpóźniej (najlepiej po 1 r.ż.), sporadycznie (w różnych okolicznościach, porach dnia – nie zawsze w tych samych, np. będąc na zakupach lub w podróży, bo wyrabiamy niekorzystny nawyk). 

Zwróćmy też uwagę, że przekąski bardzo często nie są potrzebą dzieci a rodziców – bo nie zdążyli przygotować posiłku, bo chcą „chwili spokoju”, bo nie chcą, żeby dziecko marudziło na zakupach lub w podróży, a wreszcie… bo wydaje się im że dziecko ich potrzebuje (bo jest małe i musi często jeść, bo sami są głodni itp.). Pamiętajmy, że niemowlaki mogą spokojnie obejść się bez przekąsek, a nawet czasem wyjdzie im to na zdrowie (zarówno pod kątem budowania dobrych nawyków, jak i stanu odżywienia, jeśli przekąski są mało wartościowe, „zabierają miejsce” w żołądku i zmniejszają apetyt przed posiłkiem głównym). Trafnie mówi się, że głód to najlepsza przyprawa – dajcie swoim dzieciom poczuć go przed posiłkiem, jeśli zależy Wam, aby był chętnie zjedzony. W okresie pierwszego półrocza rozszerzania diety utrzymajmy karmienie piersią lub mlekiem modyfikowanym według potrzeb (na żądanie). Starajmy się planować posiłki o stałych porach i nie „dokarmiajmy” dzieci zbyt często pomiędzy nimi.

Przekąski, które świetnie sprawdzą się w diecie niemowlaka to np.: 

- mała porcja kaszki Helpa ze strączkami z różnymi dodatkami np. z sezonowymi świeżymi owocami (pokrojonymi lub przetartymi na grudkowaty mus) 

- kilka „kostek” z kaszki - TU znajdziecie przepis

- warzywa w słupkach i owoce w kawałkach - to najlepsze kolorowe przekąski

- banan z dodatkiem masła orzechowego i ekspandowanym amarantusem

- gotowane warzywa

- mała porcja omletu z warzywami - sprawdźcie przepis na omlet z kaszką

- kawałek gofra z kaszką - TU znajdziesz 5 przepisów na gofry z kaszką

- mały placek - sprawdźcie przepis na placuszki bananowo - buraczane

- makaron pełnoziarnisty podany z pastą ze strączków 

- jogurt naturalny z warzywną Bio Różdżką Smaku (np. buraczaną) i Bio EksPandami Komosa

Wszystko co wymieniliśmy to naprawdę szybkie i łatwe do przygotowania przekąski, które można zabrać ze sobą na wynos.

Jeśli interesuje Was temat przekąsek dla starszych dzieci, to pisaliśmy o nich TU. A sprawdzone, najlepsze przepisy dla całej rodziny znajdziecie w naszych bezpłatnych E-BOOKach.

Podsumowanie 

Przekąski, czyli tak naprawdę małe posiłki mogą pojawiać się w diecie dziecka. Warto zadbać o to by były one wartościowe i wspomagały budowanie prawidłowych nawyków żywieniowych dziecka. Mamy nadzieję, że podpowiedzi z tego artykułu ułatwią Wam komponowanie przekąsek dla maluchów.  

 

WHO, Infant and young child feeding, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/infant-and-young-child-feeding 

 Nehring-Gugulska i wsp., 2017: Karmienie piersią w teorii i praktyce  

Komsta i wsp., 2021: Rozszerzanie diety niemowląt; s. 80-83; Wyd. Wymagające