Etykiety produktów spożywczych - jak je czytać i na co uważać?

Opakowania produktów spożywczych są pełne kolorów, zabawnych postaci z kreskówek, a ważne i cenne informacje przeplatają się na nich z hasłami reklamowymi i „przyciągaczami” uwagi zarówno rodziców, jak i dzieci. Jak w tym gąszczu informacji wybrać to, co pomoże nam zadecydować czy dany produkt jest odpowiedni dla naszego malucha?

Jak czytać etykiety? Przydatne wskazówki

1. Po pierwsze nie sugeruj się tym, co pierwsze rzuca się w oczy. Nazwy produktów oraz marketingowe hasła typu „naturalny”, „dla dzieci”, „bez konserwantów i sztucznych barwników”, „bez dodatku cukru” czy „wege” – w teorii powinny ułatwiać nam wybór, a w rzeczywistości często ukrywają pewne mankamenty produktu. Przykładowo wiele produktów „bez dodatku cukru” ma dodany… zagęszczony sok owocowy, słodzik, maltodekstrynę lub nawet syrop glukozowo-fruktozowy, które też są cukrami dodanymi (które należy eliminować z diety niemowlaków i ograniczać w diecie starszych dzieci). To, że produkt jest bez konserwantów lub sztucznych barwników, nie oznacza, że nie zawiera barwników naturalnych, a ponadto np. dużej ilości soli i cukru. Produkty „wege” mogą zawierać duże ilości cukru, tłuszczu utwardzonego i soli. To, że cukier jest „bio” lub „kokosowy” nie czyni go niczym innym niż… nadal cukrem. Dlatego nie wdając się w dalsze szczegóły – zapamiętaj: deklaracje na etykiecie produktu nie powinny Cię bardzo interesować i na pewno nie decydują ostatecznie o zdrowotności czy jakości produktu.

2. Najważniejsza informacja, to że każda etykieta posiada:

   1. Wykaz składników („składniki”)

   2. Wykaz wartości odżywczych („tabela wartości odżywczych”)

Informacje na etykietach produktów, jak je rozszyfrować?

Warto nauczyć się rozumieć co jest zawarte na etykietach i jak należy te informacje rozumieć.

1. SKŁADNIKI – jest to lista składników, które zawiera dany produkt. Wypisane są one w kolejności malejącej, oznacza to, że pierwszego składnika na liście jest w produkcie najwięcej ilościowo. To tutaj sprawdzisz np. czy do produktu dodany był cukier i jego pochodne, sól czy konserwanty żywności. Możesz porównywać produkty między sobą, szukając tych z najprostszym i najbardziej wartościowym składem.

Cukier dodany, który należy eliminować z diety niemowląt, może występować w wykazie składników pod nazwami takimi jak: maltodekstryna, każdy rodzaj syropu (np. ryżowy lub glukozowo-fruktozowy), cukier trzcinowy, cukier kokosowy, dekstryna, dekstroza, zagęszczony sok owocowy, miód. Produkty z tymi składnikami nie powinny pojawiać się w jadłospisie niemowląt, a u starszych dzieci powinny być limitowane.

2. TABELA WARTOŚCI ODŻYWCZEJ – tu sprawdzisz ile produkt ma między innymi: kalorii, białka, tłuszczu, węglowodanów, w tym cukrów prostych czy soli. Czasami wypisane są także inne składniki, np. witaminy lub składniki mineralne. Warto używać tabeli wartości odżywczej do porównywania zawartości cukru i soli, jeśli dwa produkty mają podobny skład. Uwaga! Produkt może zawierać cukry proste naturalnie występujące w surowcu, z którego produkt był wytworzony, np. warzyw, owoców czy mleka. Suszone lub liofilizowane owoce zawierają dużo cukrów prostych w tabeli wartości odżywczej, mimo że nie były one dosłodzone – takie produkty mogą stanowić składnik posiłku niemowlaka! Jogurt naturalny zawiera cukier prosty (laktozę) i jest wartościowym składnikiem diety. Jednak jogurt smakowy lub niektóre batoniki zbożowe czy nawet kaszki dla dzieci zawierają cukier dodany, który należy ograniczać.

Jak odróżnić czy cukier wykazany w tabeli wartości odżywczych został do produktu dodany czy występuje w produkcie naturalnie?

Najprościej będzie sprawdzić wykaz SKŁADNIKÓW! Jeśli w „składzie” brak jest cukru (lub jego pochodnych) – cukier wykazany w tabeli wartości odżywczej występuje w produkcie naturalnie. Taki produkt to np. jogurt, suszone owoce czy płatki owsiane i mogą one stanowić wartościowe dodatki w diecie niemowlaka. Jeśli w składzie produktu wymieniony jest jednak cukier (lub któraś jego pochodna), wtedy masz pewność, że został on dodany. Takimi produktami mogą być np. jogurty smakowe, niektóre kaszki zbożowe czy batony zbożowe. Polecamy czytać etykiety produktów spożywczych i wybierać świadomie.

3. DATA PRZYDATNOŚCI DO SPOŻYCIA – na opakowaniach można znaleźć dwa rodzaje oznaczeń, które podpowiadają nam czy możemy bezpiecznie spożyć produkt:

   „najlepiej spożyć przed” – data minimalnej trwałości informuje, jak długo prawidłowo przechowywany produkty zachowuje swoje właściwości. Bardzo ważne jest to, że produkty oznaczone datą minimalnej trwałości można spożywać po jej upłynięciu, jeśli nie mają cech zepsucia! Są to produkty trwałe, takie jak kasza, makaron czy ryż, które po przekroczeniu podanej na opakowaniu daty często są nadal dobre do spożycia. Nie wyrzucaj ich po terminie, a jedynie oceń czy nie ma w nich oznak zepsucia. Jeśli temat niemarnowania żywności Cię interesuje, zachęcamy do wysłuchania rozmowy z Sylwią Majcher na naszym Instagramie.

   „należy spożyć do” – oznacza datę po upływie której nie należy już spożywać produktu ze względu na ryzyko zatrucia pokarmowego. Są to produkty mniej trwałe mikrobiologicznie, np. jogurt czy mięso.

3. DODATKOWE INFORMACJE WARTE TWOJEJ UWAGI

   1. Deklaracja „dla dzieci” lub znajoma kreskówka na opakowaniu nie zawsze świadczą o tym, że produkt jest wartościowy. Często niestety jest wręcz przeciwnie. Produkty dla dzieci często zawierają dodatek cukru, soli, czy całej gamy dodatków do żywności.

   2. Niekoniecznie zawsze produkty z najkrótszym składem (najkrótszą listą składników) są najlepsze. Czasami za długą listę składników odpowiada dodatek wielu przypraw lub np. mieszanka kilku rodzajów zbóż w kaszce. Dobrze, żeby jednak skład był dość prosty, np. różne ziarna, z których zrobiona jest kaszka, ewentualnie przyprawy i… koniec. Tym wyróżniają się kaszki HELPY, wszystkie 17 kaszek, które dostępne są w ofercie mają prosty skład, bez dodatku cukru.

   3. W składzie produktów dla niemowląt na pewno nie powinno być: cukru i jego pochodnych, soli, częściowo utwardzonych/uwodornionych tłuszczy (źródła szkodliwych izomerów „trans” kwasów tłuszczowych), grzybów leśnych i miodu (ze względu na ryzyko zatruć). Warto podkreślić, że zagęszczony sok owocowy to również cukier dodany i należy go unikać w diecie dzieci, a znaleźć go można np. w chrupkach, batonikach, żelkach i innych przekąskach dla dzieci, a nawet w niektórych słoiczkach! Dobrze, żeby na co dzień podstawą diety były produkty bez dodatku barwników, substancji spulchniających, azotanów, czy substancji konserwujących. Nie są to substancje, które są w diecie niezbędne, a niektóre z nich mogą powodować u dzieci np. nadmierną pobudliwość czy problemy z koncentracją. Dwutlenek siarki używany jako konserwant np. suszonych owoców może stanowić problem dla astmatyków, ale również dla osób zdrowych, wrażliwych na tę substancję. Warto również zauważyć, że produkty z tego typu dodatkami często charakteryzują się niską wartością odżywczą przy wysokiej kaloryczności i mogą uczyć złych nawyków żywieniowych. Oczywiście nie ma co panikować - dodatki do żywności są regulowane prawnie i to, że nie są potrzebne nie oznacza, że są "trujące"! Niekiedy mogą być korzystne, np. zapewniać produktom bezpieczeństwo podczas długiego przechowywania, jednak w diecie maluchów mimo wszystko warto stawiać na produkty bez ich dodatków i na nich opierać jadłospis.

   4. SÓL - Wybierajmy produkty bez dodatku soli (sprawdź wykaz składników) i zawierające niską ilość tego składnika (najlepiej <0,3g soli/ 100g produktu – sprawdź w tabeli wartości odżywczej). Produkty o wysokiej zawartości soli (>1,5g/100g) najlepiej eliminować z diety dzieci do 2 r.ż.. Produkty słone, ale wartościowe takie jak pieczywo, ser żółty, mozzarella czy kiszone warzywa możemy podawać, jednak w małych ilościach i nie codziennie.

Podsumowanie

Wybierając produkty dla dziecka, warto pamiętać, że powinny one odwzorowywać Twoje wybory żywieniowe. Dlatego większość powyższych rekomendacji możesz zastosować robiąc zakupy dla całej rodziny!